Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zondag 10 november 2013

De zeespin Ammothea hilgendorfi, oorspronkelijk afkomstig uit de Stille Oceaan, heeft na de Italiaanse of Britse kustwateren nu ook onze kustwateren bereikt. Sportduikers en biologen hebben deze zomer meerdere exemplaren van deze exoot in de Oosterschelde aangetroffen. De fraai gekleurde en relatief grote zeespin is hier mogelijk via internationale schelpdierentransporten gearriveerd. Bij de aangetroffen exemplaren is duidelijk waargenomen dat ze zich hier thuis voelen en ook voortplanten. De Nederlandse faunalijst is weer een soort rijker, zij het dan dat het helaas weer een exoot is.

De zeespin Ammothea hilgendorfi, oorspronkelijk bekend van de Stille Oceaan, de Japanse kustwateren en de West-Amerikaanse kust is voor het eerst op de Europese kust aangetroffen in de periode 1979 tot en met 1981 in de Lagune van Venetië (Middellandse Zee). Waarschijnlijk is hij hier toen als verstekeling via de intercontinentale scheepvaart terecht gekomen. Vanaf dezelfde periode (1978) zijn er ook enkele exemplaren op de Britse kust in de buurt van Southampton gemeld. Daar heeft hij zich langzaam verder verspreid en de eerste Noordzeewaarnemingen zijn van 2010 in het Britse Blackwater estuarium, Essex. Op 31 augustus 2013 heeft Marco Faasse de eerste waarnemingen van Nederlandse exemplaren in de Oosterschelde bij Zierikzee bevestigd.


Exotische zeespin Ammothea hilgendorfi (foto: Jan Vossen)

In twee bodemmonsters heeft hij maar liefst 17 exemplaren aangetroffen. Een mannelijk exemplaar droeg eierzakjes en twee vrouwtjes bevatten eitjes die zich in een vergaande staat van ontwikkeling bevonden. Dit laatste samen met het grote aantal gevonden exemplaren wijst er op dat Ammothea hilgendorfi waarschijnlijk al eerder in de Oosterschelde is gearriveerd en zich hier succesvol aan het vestigen is. Een gedetailleerde beschrijving van deze waarnemingen en de determinatie met foto’s vanAmmothea hilgendorfi is gepubliceerd in BioInvasions Records (2013) Volume 2, in press. In diezelfde periode zijn door andere sportduikers ook zeespinnen aangetroffen in de Oosterschelde die verdacht veel lijken op deze nieuwe Nederlandse soort.

Net als de gewone spinnen behoren zeespinnen tot de stam van de geleedpotigen, waartoe ook de insecten, mieren, krabben, kreeften en garnalen en nog veel meer verwante diergroepen behoren. Net als de spinnen (klasse Arachnida, Spinachtigen) hebben zeespinnen vier paar poten. Toch zijn ze niet direct verwant aan de gewone spinnen en zijn ze ondergebracht in een aparte klasse: de Pycnogonida. Zoals de Nederlandse naam al zegt komen ze niet in zoet maar alleen in zout water voor.

'Groot'
De meeste van de meer dan 25 soorten zeespinnen die bekend zijn van onze kust zijn slechts enkele millimeters groot en dus voor sportduikers lastig waar te nemen. Correcte determinatie van die soorten is alleen mogelijk met verzameld materiaal. Een klein aantal soorten is echter iets groter en kan wel onder water herkend worden. Daartoe behoren onder andere de Rode zeespin en deze nieuwe soort: Ammothea hilgendorfi. Beide zijn ongeveer twee centimeter groot als je de spanwijdte van de poten meerekent. Het centrale lichaam is echter enkele millimeters groot. Het lichaam van dit type zeespinnen is zo klein en compact dat ze de holle poten gebruiken voor de ontwikkeling en opslag van de geslachtscellen. De eitjes en spermacellen dragen ze dus in hun poten. De vrouwtjes produceren eierzakjes die door de mannetjes opgepakt en bevrucht worden. Het zijn ook de mannetjes die de broedzorg voor hun rekening nemen. Onder hun buik hebben ze een extra paar pootachtige aanhangsels: de ovigeren. Hiermee dragen ze bevruchte eierzakjes tot de jonge zeespinnen uitkomen.

Voedsel
De diverse soorten zeespinnen voeden zich met diverse voedselbronnen. Het kunnen aas- of algeneters zijn. Maar de meeste soorten zijn vleeseters. Met een buisachtige zuigsnuit, de proboscis, zuigen ze weefselvocht uit anemonen, hydropoliepen en andere zeedieren. Waar Ammothea hilgendorfi zich mee voedt is niet bekend. Ook weten we nog niet of de soort met zijn introductie in de Nederlandse kustwateren hier alleen maar een dubieuze aanwinst is of ook een negatieve impact op andere soorten in onze mariene ecosystemen gaat uitoefenen.

Rode zeespin
De autochtone Rode zeespin is eenvoudig te onderscheiden van Ammothea hilgendorfi. De eerste soort is nog slanker qua lichaamsbouw en egaal licht tot donker roodbruin gekleurd. De nieuwe soort heeft een opvallende robuustere lichaamsbouw en heeft pigmentstrepen over de poten en het centrale lichaam.


Autochtone Rode zeespin, mannetje met eierzakjes, Oosterschelde (foto: Peter H van Bragt)

Melden
Om de verdere verspreiding van Ammothea hilgendorfi te kunnen monitoren worden alle sportduikers in de Zeeuwse Delta, maar ook bij duiken elders op onze kust gevraagd om alert te zijn op de aanwezigheid van deze zeespin. Waarnemingen kunnen gemeld worden via de website van Stichting ANEMOON en www.telmee.nl, de nationale databank voor flora en fauna. Een officiële Nederlandse naam is er voor deze soort nog niet vastgesteld. Maar aan de dijk is de naam Zebrazeespin al gevallen. Mogelijk wordt die naam net als de soort zelf ook een blijvertje.

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto’s: Jan Vossen; Peter H van Bragt
Met dank aan Marco Faasse (ecoast) voor het melden van deze nieuwe soort en het beschikbaar stellen van zijn publicatie.