Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zondag 13 april 2014

Het voorjaar is voor veel sportduikers een hoogtepunt in hun duikseizoen. Ondanks de lage zeewatertemperatuur kijken zij reikhalzend uit naar de periode dat het zeewater acht tot tien graden of hoger wordt. Pijlinktvissen en Zeekatten hebben een ingebouwde thermometer en komen zodra het zeewater deze temperatuur bereikt heeft naar de Zeeuwse Delta om zich hier voort te planten. De eerste pijlinktvissen hebben zich al enkele weken geleden gemeld. Vorige week donderdag is de eerste , maar nog niet bevestigde, waarneming van een Zeekat binnengekomen. Het feest kan dus beginnen. Er zijn al meerdere eikapsels van pijlinktvissen aangetroffen door sportduikers en de eerste eikapsels van de Zeekatten worden ook voor Pasen al verwacht.

Pijlinktvissen en Zeekatten zijn zeedieren van het open water. Alleen in het voorjaar komen deze dieren naar de kust om zich hier in ondiep water voort te planten. De pijlinktvissen zijn dan meestal slechts een of hooguit twee jaar oud. De Zeekatten kunnen zich voortplanten bij een leeftijd van 1 tot 3 jaar. Dat is meteen hun laatste daad want na de paring en het afzetten van de eikapsels sterven de ouderdieren.


Parende Pijlinktvissen, Oosterschelde, Zeelandbrug, 4 april 2014 (foto: Lodewijk Roelen)

De paaitrek wordt bepaald door de watertemperatuur. Voor pijlinktvissen ligt de minimumtemperatuur om de Oosterschelde in te trekken rond de 8 graden Celsius. Voor Zeekatten ligt de temperatuur iets hoger, rond de 10 graden. Jaarlijks zien we dus altijd eerst de pijlinktvissen hier verschijnen en ongeveer een maand later komen de Zeekatten massaal de Oosterschelde ingezwommen. Vorig jaar was de zeewatertemperatuur rond deze tijd nog erg laag als gevolg van de langdurige winterperiode. Pas in de derde week van mei werden de eerste Zeekatten waargenomen. Dit jaar hebben de warme winter en de zeer warme eerste lenteweken er voor gezorgd dat deze inktvissen zich zeer vroeg gemeld hebben. De eerste Zeekat is dit jaar waarschijnlijk al op 3 april gespot bij Zierikzee, 7 weken eerder dan in 2013. De eerste pijlinktvissen zijn dit jaar ook enkele weken eerder waargenomen dan vorig jaar. Een mooi bewijs dat de watertemperatuur een drijvende factor is achter de paaitrek van deze zeedieren.

Waarom is de zeewatertemperatuur voor deze paaitrek zo belangrijk. Allereerst wordt hiermee de paaitrek gesynchroniseerd. Als alle dieren op dezelfde tijd naar de paaigronden trekken is er volop keuze om een partner te vinden. Maar de stijgende watertemperatuur zorgt er ook voor dat de embryo’s in de eikapsels zich relatief snel kunnen ontwikkelen, hoewel dit, mede afhankelijk van een snel of minder snel stijgende watertemperatuur, toch nog 1 tot 2 maanden kan duren. En tegen de tijd dat de eitjes uitkomen is hier heel veel voedsel voor de jonge inktvissen te vinden: garnaaltjes, krabbetjes, jonge visjes en andere kleine zeedieren.


Parende Zeekatten, Oosterschelde, Bergse diepsluis, 20 april 2014 (foto: Bas van der Sanden)

Pijlinktvissen zijn slank en sigaarvormig met twee brede vinnen aan de zijkant van de achterste helft van het lichaam. Ze kunnen circa 60 centimeter lang worden. Dat is inclusief de tentakels. De eikapsels zijn witte geleiachtige sigaren van ongeveer 20 centimeter lengte met daarin vele tientallen eitjes met de daarin ontwikkelende embryo’s.


Eikapsels Pijlinktvis, Oosterschelde, april 2014 (foto: Lodewijk Roelen)

Zeekatten worden circa 50 centimeter lang. Ze zijn echter veel breder, dikker en zwaarder dan pijlinktvissen. De eikapsels zijn circa twee centimeter en druppelvormig. Ze worden een voor een afgezet. De ontwikkelende embryo's worden, om beschermd te worden tegen predatie, gemaskeerd met een dun laagje zwarte inktvisseninkt aan de buitenkant van het ei.


Eikapsels Zeekat, Oosterschelde 2009 (foto: Peter H van Bragt)

Met de Paasdagen zijn er voor sportduikers volop inktviseieren in de Zeeuwse Delta te vinden. Ook spoelen er dan regelmatig losgeslagen eikapsels aan op de stranden. Maar op de ontbijttafels zullen ze met de Paasdagen gelukkig ontbreken. Het wordt tijd om de inktvissen ook aan De Natuurkalender toe te voegen.

Tekst: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Foto's: Lodewijk Roelen en Peter H. van Bragt