Recent werd op het wrak van een onbekende kustvaarder in het zuidelijke deel van de Nederlandse Noordzee een nieuwe waaierkokerworm gevonden. Het gaat om Bispira volutacornis, een soort die tot nu toe bekend was van de Franse kust, de zuidwestkust van Engeland en verspreid langs de kust van Ierland en West-Schotland. In de Noordzee is een enkele waarneming aan de oostkust van Engeland gedaan, verder was de soort in de Noordzee nog niet gevonden. Deze soort heeft nu op eigen kracht de Nederlandse wateren weten te bereiken.

Tot nu toe kwamen in Nederland ruim tien soorten waaierkokerwormen voor. Dit jaar komen daar twee nieuwe soorten bij. De eerste werd door Marco Faasse gevonden bij Yerseke in de Zeeuwse delta. De tweede werd aangetroffen tijdens de expeditie van het project ‘Duik de Noordzee schoon’. In september 2012 vertrok een team van dit project naar de zuidelijke Nederlandse Noordzee voor een meerdaagse duikexpeditie. Het doel was om van meerdere wrakken de netten te verwijderen en nieuwe wrakken toe te voegen aan de lijst van bekende wrakken voor het project. Tijdens een duik op een onbekende kustvaarder kwamen de expeditieleden de nieuwe kokerworm tegen.


Overzicht van groep waaierkokerwormen Bispira volutacornis, zuidelijke Nederlandse Noordzee te hoogte van Walcheren, 9 september 2012 (foto: Cor Kuyvenhoven)

Het wrak ligt op 30 tot 34 meter diepte, mooi rechtop, de romp intact, zonder bovendek. Het onderwaterzicht was tijdens de duik rond de acht meter. De kokerwormen werden waargenomen op de stoomketel en de naastliggende berg kolen. Ze stonden geconcentreerd bij elkaar en de waaierkransen hadden verschillende bruinpaarse tinten. De kokerworm kan zijn krans terugtrekken in de koker. Maar in tegenstelling tot de meeste waaierkokerwormen die hun krans terugtrekken als je als sportduiker in de buurt komt bleven deze openstaan, waardoor de kransen goed te bekijken waren.

Klaudie Bartelink heeft het dier gefilmd en meerdere fotografen hebben er foto's van gemaakt. De biologietraining die deze wrakduikers kregen tijdens de Doggersbankexpedities, begint te werken. Klaudie realiseerde zich dat het om een voor haar onbekende soort ging en heeft de vondst via facebook gedeeld. Godfried van Moorsel van onderzoeksbureau Ecosub herkende de soort. De dubbele spiraalvormige kieuwkrans waarnaar de geslachtsnaam bispira verwijst (= met twee kronkelingen), in combinatie met de afmetingen, is karakteristiek voor deze soort. Een prachtige waarneming. De soort heeft nog geen Nederlandse naam, dus suggesties zijn welkom.

Voor sportduikers is het dus mogelijk in de Nederlandse wateren nog meer goed herkenbare waaierkokerwormen tegen te komen. Het is nu alleen afwachten of deze soort zich ook in de Zeeuwse Delta meldt.


Waaierkokerworm Bispira volutacornis (foto: Wijnand Vlierhuis)

Tekst: Niels Schrieken, Wijnand Vlierhuis en Godfried van Moorsel, Stichting Anemoon
Foto's: Cor Kuyvenhoven, Wijnand Vlierhuis