Nieuwe soort ontdekt tijdens kampioenschap onderwaterfotografie

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op zaterdag 27 november 2010

Het boek ”De Nederlandse Biodiversiteit” is enkele dagen geleden aan het publiek gepresenteerd, maar de Stichting Anemoon meldt dat het eigenlijk al weer verouderd is. In juni, tijdens het open Nederlands kampioenschap onderwaterfotografie fotografeerde een sportduikster een klein neteldiertje. Daarvan werd pas deze maand bekend dat het voor Nederland de eerste waarneming van een nieuw steelkwalletje is geweest. Aan de lijst van 47.800 soorten die in “De Nederlandse Biodiversiteit” is gepubliceerd, kan Haliclystus salpinx, het Trompet steelkwalletje, als 47.801ste soort worden toegevoegd. En daar zal het vast niet bij blijven.

Op 6 juni fotografeerde een Nederlandse sportduikster bij Bruinisse in de Oosterschelde een klein steelkwalletje. Zij deed dit tijdens het open Nederlandse kampioenschap onderwaterfotografie. De foto's, hoewel erg fraai, vielen helaas niet in de prijzen. Pas deze maand is door een Nederlandse Neteldierenexpert vastgesteld dat het alsnog zeer bijzondere foto's zijn. Het zijn de eerste opnames, en daarmee de eerste waarneming, van Haliclystus salpinx in Nederlandse wateren. De ontdekker van het eerste Nederlandse exemplaar van Haliclystus salpinx stelt voor om hem de Nederlandse naam Trompet steelkwalletje te geven. Het exemplaar werd op ongeveer vijf meter diepte op Wakame bruinwier aangetroffen en was niet groter dan circa drie millimeter.

Trompet steelkwal, Haliclystus salpinx, in de Oosterschelde, 2010 (foto: S. Waajen)

Steelkwalletjes behoren, zoals de naam al doet vermoeden tot de neteldieren en zijn daarmee verwant aan de kwallen, koralen, hydroiden en zeeanemonen. Ze bezitten net als al deze andere diergroepen netelcellen waarmee ze hun voedsel in het zeewater vangen en een centrale steel waarvan de holte aan de binnenzijde de maag vormt. Verder hebben ze een voet waarmee ze zich aan substraat kunnen hechten. Maar verder hebben ze een zeer afwijkende anatomie en ook afwijkend gedrag. Ze hebben acht armen met op de uiteinden dertig tot honderd tentakels waar de giftige netelcellen in zitten. Ze kunnen zich heel goed en voor hun afmeting ook redelijk snel verplaatsen. Daarvoor buigen ze hun steel tot dat de tentakelkrans aan het substraat plakt. Vervolgens laten ze de voet los en verplaatsen hem dan over een afstand die ongeveer overeenkomt met de lengte van het dier.

Trompet steelkwal, Haliclystus salpinx, in de Oosterschelde, 2010 (foto: S. Waajen)

Het Trompet steelkwalletje is de tweede soort steelkwal die op de Nederlandse kust is aangetroffen. Zijn nauw verwante broertje Haliclystus auricularia is al langer bekend. Ook dit is een zeer kleine steelkwal die ondiep in onze kustwateren voorkomt. Hij is onder andere bekend van de ondiepe zones van het Grevelingenmeer en wordt daar sporadisch aangetroffen door sportduikers. Mogelijk is hij veel algemener dan we denken maar door zijn kleine afmetingen en goed gecamoufleerde uiterlijk wordt hij slechts weinig waargenomen.

Steelkwal, Haliclystus auricularia, in het Grevelingenmeer, 2006 (foto: Peter H. van Bragt)

Het Trompet steelkwalletje komt voor in het noordelijke en zuidelijke Atlantische gebied, de noordelijke Stille Oceaan van centraal Californië tot aan Alaska en langs de Chinese en Noord-Japanse kust. Hij is al langer bekend van de Europese kust. Over de hele wereld komen circa vijftig soorten steelkwalletjes (Stauromedusae) voor.Op 25 november nam Ronald Plasterk het eerste exemplaar van het nieuwe boek “De Nederlandse Biodiversiteit” in ontvangst. Hierin wordt de complete Nederlandse biodiversiteit beschreven in een lange lijst van 47.800 soorten eencelligen, vaatplanten, vogels, zoogdieren, insecten en vele andere organismen. En als het gepubliceerde aantal Nederlandse organismen exact klopt is het Trompet steelkwalletje de 47.801ste soort van Nederland. Wederom een prachtig voorbeeld hoe digitale (onderwater)fotografie, internet en sportduikers een belangrijke bijdrage leveren aan onze kennis van de Nederlandse biodiversiteit.

 

Tekst en foto H. auricularia: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon