Afmetingen: Doorsnede hoed tot 2,5 cm.
Kleur: Doorschijnend, met een zilverwitte, soms wat kruisvormige tekening en afhangende relatief korte tentakels, die soms ook zilverwit zijn. Soms meer roze-achtig.
Vorm: Volwassen dier met meer dan 600 met netels bezette, draadvormige tentakels. De maagsteel eindigt in vier mondlappen.
Neteldraden: De neteldraden zijn voor de mens onschadelijk en steken niet.
Vastzittende poliepen: zeer klein (0,5 - 2 mm).

[Extra bij exoten: gegevens over invasiviteit en impact; situatie 2014 (© ANEMOON) ]

Status in Nederland
Een gevestigde, locaal, maar door heel het land voorkomende, niet opvallend invasieve soort. Bekend uit Drenthe; Flevoland; Friesland; Gelderland; Limburg; Noord-Brabant; Noord-Holland; Overijssel; Utrecht; Zuid-Holland; Zeeland.

Oorsprong en introductie
Gebied van oorsprong: Gebied van oorsprong: Azië (China)
Leefwijze: Zoetwaterhabitats, meren, wetlands. De medusen (kwallen) drijven of verplaatsen zich zelf, de poliepen leven vastgehecht en vormen kolonies van meestal alleen mannelijke of vrouwelijke exemplaren, die zich ongeslachtelijk kunnen voortplanten. Voortplanting van zich afsnoerende medusen (kwalstadia) geschiedt vooral in warme perioden; de mannelijke en vrouwelijke kwalstadia kunnen zich ook geslachtelijk voortplanten.
Introductie en -wijze: De dieren hebben Nederland onbewust en ongewild bereikt met (vermoedelijk) waterplanten. De verdere verspreiding geschiedt via allerlei wegen, waaronder visserij- en visserijmateriaal, aquacultuur, aquariumhandel, verplaatsing van aarde, vegetatie, hout, ballastwater van schepen en aangroei op schepen en diverse andere substraten.

Impact
Belangrijkste factoren: Predatie, mogelijk in enige mate voedselconcurrentie met bepaalde inheemse organismen.
Ecologische impact: Er zijn nauwelijks gegevens bekend over de impact van C. sowerbii in het algemeen. De kwalstadia van de soort zijn klein, de aantallen relatief laag. De medusen zouden 0.1 tot 10% van de dagelijks geproduceerde Daphnia-larven kunnen wegvangen (Fofonoff et al., 2003 ). De poliepen lijken eveneens geen significante impact op het zoöplankton te hebben (De Vries, 1992).
Eventuele economische impact: Uit Nederland zijn geen gegevens bekend over de eventuele economische impact van deze soort.

Mate van invasiviteit
De invasiviteit is vooral af te lezen uit de wereldwijde distributie en de brede temperatuurs-range (koud gematigd tot subtropisch water, minimum temperatuur 4ºC, maximum 33ºC), evenals aan tolerantie voor water met een zeker zoutgehalte (Polyhalie-Euhalien). Uit ons land is de soort overigens alleen bekend uit zoet water (vrij algemeen) en lijkt geen sprake van sterke uitbreiding. In Japan en Australia is de soort hoogstwaarschijnlijk verspreid geraakt via militaire transporten van materiaal uit WWII. Na de aanvankelijke introductie, verspreid de soort zich snel, geholpen door diverse menselijke factoren, waaronder transport van waterplanten, (materiaal voor de) scheepvaart en visserij en diverse machines en materialen gebruikt in zoetwater. De soort kan ook verspreid worden door vogels (Dumont 1994).

Verspreiding en -snelheid
Het medusestadium (kwalstadium) van C. sowerbii is voor het eerst in Europa aangetroffen en voor de wetenschap beschreven in 1880, gebaseerd op materiaal dat in een een tank voor Braziliaanse waterlelies in Londen is aangetroffen. Later bleek dat dat de soort inheems is in de rivier de Jangtsekiang in China. Inmiddels is deze zoetwaterkwal over grote delen van de wereld verspreid, hoogstwaarscijnlijk vooral met waterplanten (Fofonoff, 2003). De eerste Nederlandse vondst werd gedaan in een gekanaliseerd deel van de Maas bij Neer (op 8-06-1930). Hier werden meer dan 50 jonge kwalletjes aangetroffen door Redeke en de Vos (Dejdar, 1934; Wagenaar Hummelinck, 1936). In 1930 werd ook het eerste volwassen exemplaar verzameld in de Reeuwijksche Plassen (Wagenaar Hummelinck, 1936).  [NB: De oude melding uit 1762 van het Spaarne bij Haarlem, gepubliceerd door Baster in 1765 als Medusa aequorea of M. aurita (see Wagenaar Hummelinck, 1938, 1939), heeft feitelijk betrekking op de soort Maeotis marginata (mededeling van G. van Moorsel op het de vroegere exotenwebsite  http://www.werkgroepexoten.nl].

Tristan da Graça
(IvL juni 2015)

Commentaar