Gladde olifantstand

Soorten

Gladde olifantstand

Antalis entalis

Linnaeus, 1758

Zoekbeeld

Stoottand. Mariene soort. Tot 45 mm lang. Ivoorwit tot vuilwit, soms lichtcréme. Geen anderen kleuren. Vaak met aanslag overdekt. Slanke, holle, zwakgebogen buis, aan beide zijden open. Lijkt op een miniatuur olifantenslagtand. Op een derde vanaf de smalste zijde iets sterker gebogen. Leeft ingegraven in de zeebodem, in de Noordzee (en elders) alleen in dieper water, niet nabij de kust. Soms met vissers aangevoerd of in/aan drijvende voorwerpen (wulkeneieren, poliepenbosjes).

Te verwarren met

De zwakgeribde olifantstand Antalis vulgare.

Kenmerken

Afmetingen: L. 45 mm, B. tot 4 mm (= tevens diameter bij grootste opening, de apertura).
Schelpkleur: crèmewit, porseleinachtig. Vaak met een matwitte, kalkachtige aanslag.
Schelpvorm: Lijkt op een miniatuur slagtand van een olifant. Slanke, zwakgebogen, geleidelijk in omvang toenemende holle buis, met aan beide zijden een opening. Op een derde vanaf de smalste zijde is de buis iets sterker gebogen.
Sculptuur: De schelp ziet er glad uit, met alleen groeilijnen. Maar bij goed bewaard gebleven exemplaren blijkt op de apicale zone een microscopisch fijne ribsculptuur aanwezig.

Dier: Het lichaam is omgeven door de geheel aaneengesloten mantel. De kop heeft geen ogen of andere waarnemingsorganen. Er is een mondopening, waarin een brede rasptong ligt. De voet heeft twee lobben en steekt uit het voorste en tevens breedste deel van de schelp. Naast de voet liggen tentakeldraden (captacula) die als tasters dienst doen bij het zoeken naar voedsel.

Habitat en ecologie

Mariene soort. De dieren leven in diverse typen bodemsediment, van modder tot fijn of grof zand. Het voedsel bestaat voornamelijk uit foraminiferen en detritus. De dieren zijn van gescheiden geslacht. Ei-afzetting en bevruchting vinden plaats via de waterkolom, waarna een kort (tot 5 dagen) veligerlarvenstadium volgt. Leeftijd: tot 3 jaar.

Areaal en verspreiding

Van het Arctisch Gebied tot in de Middellandse Zee. In de Noordzee vooral in de noordelijke, diepere delen. Regelmatig gevangen door de Noordzeevisserij, o.a. exemplaren van de Doggersbank en het Botneygat.

Nadere informatie

Meldingen van de Gladde olifantstand van het strand hebben betrekking op gevangen of weggeworpen visserij-afval en materiaal op drijvende voorwerpen. Hoewel op de kust regelmatig ‘olifantstandjes’ aanspoelen, zijn dit steeds fossiele exemplaren (Pleistoceen: Eemien) van de verwante Zwakgeribde olifantstand Antalis vulgare da Costa, 1778. Deze heeft aan het smalle uiteinde zwakke lengtesculptuur die ook met het blote oog soms zichtbaar is (met name bij ouder en fossiel materiaal). De schelp is regelmatiger gebogen dan A. entalis, is steviger en wordt ook groter (60 mm). A. vulgare is een van de weinige Europese Scaphopoda uit ondiep water, voorkomend van het zuidelijke deel van de Noordzee en Het Kanaal tot de Afrikaanse westkust en in de Middellandse Zee, alsmede bij Noorwegen en IJsland. Hoewel levend nog niet met zekerheid uit Nederland bekend, kan niet worden uitgesloten dat de Zwakgeribde olifantstand het verspreidingsgebied in noordelijke richting zal uitbreiden en zich in de toekomst hier zal vestigen. Bij Yerseke werden in 1989 enkele duidelijk verse (niet-fossiele) exemplaren aangetroffen in gedumpt materiaal van de schelpdierindustrie. Er bestaan bovendien meldingen van de visserij (o.a. ‘40 km North of Terschellingerbank’). Hoewel het onderscheid tussen het genus Dentalium en Antalis niet door alle auteurs gevolgd wordt, is voor de naamgeving van het genus in dit geval de WoRMS systematiek gevolgd.

Literatuur

Bruyne, R.H. de, S.J. van Leeuwen, A.W. Gmelig Meyling & R. Daan (red.), 2013. Schelpdieren van het Nederlandse Noordzeegebied. Ecologische atlas van de mariene weekdieren (Mollusca). Tirion Uitgevers, Utrecht en Stichting Anemoon, Lisse 414 pp.